ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Ο χώρος του ιερού του Απόλλωνα στο Δαφνί, στη θέση όπου αργότερα ιδρύθηκε η μονή Δαφνίου.

Αφήνοντας το μνημείο της Πυθιονίκης και συνεχίζοντας την πορεία προς τα δυτικά επί της Ιεράς Οδού, ο Παυσανίας συνάντησε στα αριστερά του, στη νότια πλευρά της Ιεράς Οδού, το ιερό του Απόλλωνα:
«Υπάρχει επίσης ένα ιερό, όπου βρίσκονται αγάλματα της Δήμητρας και της Κόρης και της Αθηνάς και του Απόλλωνα αρχικά το ιερό έγινε μόνο για τον Απόλλωνα. Σχετικά υπάρχει η παράδοση πως ο Κέφαλος, ο γιος του Δηίονα, αφούμαζίμε τον Αμφιτρύωνα υπέταξε και έδιωξε τους τηλεβόες, κατοίκησε πρώτος το νησί που από τον Κέφαλο ονομάστηκε Κεφαλληνία. Ο Κέφαλος έμενε πριν στην θήβα, εξορισμένος από την Αθήνα εξαιτίας του φόνου της συζύγου του Πρόκριδος. Κατόπιν, στη δέκατη γενιά, ο Χαλκίνος και ο Δαίτος, απόγονοι του Κεφάλου, έπλευσαν στους Δελφούς και ζητούσαν από το θεό επάνοδο στην Αθήνα- εκείνος τους παρακινεί να θυσιάσουν πρώτα στον Απόλλωνα στο μέρος εκείνο της Αττικής, όπου θα δουν τριήρη να τρέχει πάνω στη στεριά Όταν αυτοίέφτασαν στο Ποικίλο λεγόμενο όρος, παρουσιάστηκε ένα φίδι να τρέχει βιαστικά προς τη φωλιά του. Αυτοί θυσίασαν στον Απόλλωνα σε αυτό το μέρος και κατόπιν ήρθαν στην Αθήνα και οι αθηναίοι τους έκαμαν πολίτες».

ΜΟΝΗ ΔΑΦΝΙΟΥ

Η Μονή Δαφνίου βρίσκεται περίπου στο μέσο της διαδρομής της αρχαίας Ιεράς οδού, που οδηγούσε στην Ελευσίνα. Το πρώτο κτηριακό συγκρότημα της Μονής οικοδομήθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. και περικλείσθηκε με ισχυρό, σχεδόν τετράγωνο περίβολο. Το καθολικό, μία τρίκλιτη βασιλική, βρισκόταν στο κέντρο της αυλής. Διώροφα κτίσματα κελλιών ήταν κτισμένα κατά μήκος της ΒΑ εσωτερικής πλευράς του περιβόλου, ενώ ένας χώρος υποδοχής και ένα δεύτερο συγκρότημα κελλιών προσαρτήθηκαν στο βόρειο τμήμα του.

Τα μνημεία που σώζονται σήμερα ανήκουν στη δεύτερη φάση, του τέλους του 11ου αιώνα (περίπου 1080 μ.Χ.). Το καθολικό ανήκει στον εγγεγραμμένο, οκταγωνικό τύπο και διακρίνεται για τον πλατύ και ψηλό τρούλλο. Διαθέτει νάρθηκα, που έχει τη μορφή ανοιχτής στοάς, στην οποία έχουν χρησιμοποιηθεί οι ιωνικοί κίονες του αρχαίου ναού του Απόλλωνα. Ο εξωνάρθηκας οικοδομήθηκε λίγο αργότερα, στην αρχή του 12ου αιώνα, ενώ το παρεκκλήσιο στα δυτικά προστέθηκε τον 18ο αιώνα και στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης του 1821 μετατράπηκε σε δεξαμενή. Το πρόπυλο με τις τρεις οξυκόρυφες αψίδες, στη δυτική όψη του νάρθηκα, προστέθηκε από τους Φράγκους Κιστεριανούς μοναχούς και προδίδει δυτική επίδραση. Την ίδια περίοδο, επάνω από το νάρθηκα και τον εξωνάρθηκα οικοδομήθηκε ο όροφος, στον οποίο οδηγούσε η ελικοειδής κλίμακα που βρισκόταν στον τετράγωνο πύργο του βόρειου τοίχου. Ο όροφος πιθανότατα χρησίμευε ως οικία του ηγουμένου ή βιβλιοθήκη. Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι με την λιτή πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία, με κεραμεικό διάκοσμο που περιορίζεται στα πλαίσια των παραθύρων. Κάτω από το νάρθηκα βρίσκεται μία κρύπτη, που δεν είναι προσιτή στο κοινό.